وضعیت جغرافیایی
شهر بافق در ۱۲۰ کیلومتری جنوب شرقی یزد و در حاشیه کویر مرکزی ایران واقع شده و دارای اقلیمی گرم وخشک است مساحت شهرستان بافق ۸۴۴۶ کیلومتر مربع و بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۰ جمعیتی بالغ بر ۴۲۰۰۰ نفر دارا می باشد که دارای سه دهستان مبارکه ، کوشک و سبزدشت (جمعاً ۸۰۰۰نفر) حدود ۸۰% مردم در شهر بافق زندگی می کنند و مابقی در روستاها زندگی می کنند. شهر بافق یکی از مهمترین شهرهای معدنی کشور به شمار می رود و می توان گفت: که سهم زیادی در اقتصاد کشور دارد وجود ذخایر عظیم آهن (۳/۱ آهنی کشور) حدود ۱۷۰ و عناصر کمیاب و کم نظیری چون فسفات، روی و … که ضرورت دارد در کنار این معدن عظیم صنایع جوارمعدنی و فولادی احداث شود که البته اقداماتی صورت گرفته ولی هنوز به نتیجه نرسیده در حال حاضر یکی از ضروریات این شهر فعال شدن صنایع هست که باید تلاش مضاعفی صورت گیرد. پتانسیل دیگر وجود پنج راه ریلی کشور که در خاورمیانه بی نظیر که به عنوان مرکزی خورشیدی کشور مطرح هست و نقش مهمی در ترانزیت کالا و مسافر دارد به گواه آمار ارسال گذشته روزانه متوسط ۴۰۰۰۰ تن بار و کالا جابجا شده و بیش از ۱۵۰۰۰۰۰ نفر مساقر و به دلیل اهمیت منطقه سال ۹۰ حدود ۵۰ میلیارد تومان در بخش ریلی هزینه شده وجود کارخانجات و تعمیرات اساسی و تهیه اساس لکوموتیو راه آهن در شهر بافق در حال حاضر بیش از ۱۰۰۰ نفر در بحث ریلی شهرستان اشتغال دارند. این شهرستان به لحاظ موقعیت ریاضی در ۵۴ درجه و ۴۵ دقیقه تا ۵۶ درجه و ۲ دقیقه طول شرقی و ۳۱ درجه و ۷ دقیقه تا ۳۱ درجه و ۱۰ دقیقه عرض شمالی واقع شده است و در برگیرنده نامناسبترین عوامل طبیعی غالب بر فلات مرکزی ایران است.
از نظر کشاورزی
۴۶۰۰ هکتار سطح زیر کشت باغی، ۲۰۰۰ هکتار سطح زیر کشت زارعی و عمده محصولات زراعی(گندم ، جو، روناس، یونجه در حال حاضر بیش از ۱۴۰ حلقه چاه کشاورزی و ۱۲۱ رشته قنات – در بخش آبزیان تنها مرکز غیر ساحلی موسسه تحقیقات شیلات ایران در شهرستان بافق که با توجه به پتانسیل های منطقه ای و توان کارشناسی قابل توجه تا به حال دستاوردهای خوبی داشته حمل خاویار پرورشی و تولید بالای تیلاپیا که فعلاً بافق بعنوان پایلوت معرفی شده (اشتغال زایی و افزایش بهره وری صنایع شیلاتی در منطقه)
از نظر تاریخی و گردشگری
ساختمان امامزاده عبدالله بافق که متعلق به قرن سوم هجری – مسجد جامع بافق- قرن دهم کاروانسرای میدان خان- تپه قاضی میرجعفر – ارگ عبدالرضا خان – باغ تیتو – خانه پنج – قلعه باقرآباد- نخلستان های شهر- جنگل ارس باجگان- چنار کهنسال باجگان – روستای قطرم و شادکام، براریگ، صادق آباد(منطقه گردشگری)
از نظر حیات وحش منطقه حفاظت شده کوه بافق با وسعت ۱۴۰ هزار هکتار کوه بافق پناهگاه مناسبی برای گونه های سازگار مثل یوزپلنگ آسیایی و دیگر گونه ها مثل کل، بز، قوچ، میش، پلنگ، گربه وحشی، گرگ و ….
از نظر فرهنگی
بافق از جمله شهرهای باسابقه با هویت فرهنگی و زادگاه بزرگمردانی چون شیخ محمدتقی بافقی، وحشی بافقی، مستوفی بافقی، نوایی بافقی، جلالی، مرادی، عبدالرضا خان ،محمدتقی خان و اولین اداره آموزش و پرورش شهرستان بافق در سال ۱۳۱۴ در بافق تاسیس شد.
آموزش و پرورش : تعداد ۷۳۴۵ دانش آموز در مقاطع ابتدایی ، راهنمایی و متوسطه و تعداد دبیر و آموزگار : ۷۳۰ نفر – تعداد ۶۹ آموزشگاه
دانشگاه آزاد اسلامی : بیش از ۱۷۸۰ دانشجو – ۴۷ رشته در مقاطع کارشناسی ارشد – کارشناسی و کاردانی-۴۰ نفر هیات علمی و بیش از ۵۴۰۰ نفر فارغ التحصیل
دانشگاه پیام نور : بیش از ۱۰۶۲دانشجو – نفر ۵۴ استاد – رشته ۱۹تحصیلی در مقاطع کارشناسی – فارغ التحصیل ۱۰۰۷نفر
دانشگاه علمی کاربردی : بیش از ۲۰۰۰ نفر دانشجو – ۲۰۰ نفر استاد – ۱۷ رشته تحصیلی در مقاطع کاردانی و کارشناسی – فارغ التحصیل ۳۲۳۵
حوزه درمان و بهداشت
تعداد ۳ اورژانس – ۶ مرکز بهداشت – ۱۴ خانه بهداشت – ۱۰ پزشک عمومی – ۷ پزشک متخصص -۳ پزشک متخصص پاره وقت
سیاسی و انقلاب
حضور در صحنه های انقلاب چه در دوران انقلاب و چه بعد از آن ، تقدیم به ۲۴۵ شهید و بیش از ۴۷۰ جانباز و حدود ۶۶ نفر آزاده و بالغ بر ۹ هزار نفر از مهمترین جوانان شهرستان در جبهه های نبرد حق علیه باطل، حضور در انتخابات که الحمدا… همگی نشان از آگاهی و بصیرت مردم و حرکت در مسیر انقلاب و خط و رهبری و ولایت می باشد
موقوفات زیاد
بیش از چهاردانگ از شش دانگ بافق وقف است و چهارمین شهر موقوفه کشور پس از استان های خراسان، کرمان و قم است.
شیعه اثنی اشعری
صد درصد جمعیت این شهر، شیعه دوازده امامی بوده و هستند و سایر فرق مذهبی در این شهر سکنی نداشته اند بعضی از معمرین معتقدند پیش از ظهور اسلامی زرتشتیان بنا بر آیین و رسوم خود در بافق دفن نشده اند زیرا اقلیم و طبیعت منطقه استعداد ساختن دخمه را نداشته و اموات خود را برای گذاشتن در دخمه به یزد می بردند.
سه شهر یا مکان به صورت رسمی به عنوان طیبه یا پاک نامیده می شدند: ۱٫ مدینه ۲٫ وادی السلام ۳٫ شهر قم
این سه منطقه به دلیل ویژگی ها و موقعیت ممتازی که دارند به طیبه ملقب شده اند و پس از آنها بافق به این صفت، متصف شده است. علاوه بر آنچه گفته شد عوامل دیگری هم در مقلب شدن بافق به قصبه طیبه نقش داشته اند؛ از جمله وجود امامزاده عبدالله واجب التعظیم، خشک شدن دریاچه ساوه در شب تولد حضرت محمد(ص) و سربرآوردن بافق از زیر آب(چون که دریاچه ساوه تا کوه های باجگان ادامه داشته است)، عبور حضرت امام رضا از بافق در هنگام هجرت اجباری به توس.
صفت دیگری که این شهرستان به آن متصف بوده، دارالشجاعه است. این مقلب شدن و متصف بودن برمی گردد به شجاعت و دلاور مردی گروهی از تفنگچیان بلوک بافق در تسخیر و فتح قلعه های شماخی و دمدم . متن کامل ماجرا در کتاب وزارت در آییه تاریخ تالیف سید عباس آیت اللهی صفحه ۸ و تاریخ بافق تالیف رضا کارگران صفحه ۱۰۵ آمده است. علاوه بر آنچه گفته شد در کتاب تاریخ وزیری از تفنگچیان بافق به دلاوری بو شجاعت یاد کرده است که مورد توجه پادشاه وقت قرارگرفته و انعام دریافت نموده اند. از آن زمان بافق به دارالشجاعه معرفو شده است که در منابع یاد شده و آثار نجم الدین محمد مستوفی بافقی به نقش جوانان بافق در فتح روم اذعان گردیده به همین دلیل بافق برای چندین سال از پرداخت مالیات معاف شده است.
آب و هوا
به طور کلی شهرستان بافق دارای آب و هوای گرم و خشک است ولی مناطق شرق بافق آب و هوای ملایمتر و کوهستانی دارد و مناطق غربی که قسمتی در کویر درانجیر است آب و هوای بیابانی و گرم و خشک دارد.
شهرستان بافق از نظر اقلیمی و طبیعی در منطقه خشک و کویری قرار گرفته است که دارای زمستانهای سرد و تابستانهای گرم است. به طوری که شهرستان بافق در زمستان یکی از سردترین و در تابستان یکی از گرمترین مناطق استان یزد است. به طور کلی آب و هوای شهرستان گرم و خشک است که افزایش دما در تابستان تا ۵۰ درجه سانتیگراد میرسد و در زمستانها سردتر از سایر مناطق استان است که حداقل آن به ۱۵- درجه سانتیگراد میرسد. اگرچه شهرستان بافق در منطقه خشک و کم آب قرار گرفته است اما سختکوشی مردم، مبارزه با قهر طبیعت و حفر قنوات این شهرستان را به منطقه کشاورزی تبدیل کرده است. به علت وجود درختان خرما در این منطقه صنایع دستی وابسته به نخل در این شهرستان رونق فراوان دارد.
در این شهرستان متوسط رطوبت هوا برابر ۶۶/۳۱ درصد بوده است. این مقدار ناچیز رطوبت بیانگر خشکی هوا در طول سال بوده به گونهای که کمتر زمانی متوسط رطوبت هوا به حد مطلوب ۷۵ درصد میرسد.
درجه حرارت
در شهرستان بافق تیرماه با حداقل مطلق۷/۲۴درجه سانتیگراد گرمترین ماه سال و دی ماه با حداقل ۹/۱سردترین ماه سال و دامنه متوسط سالانه رژیم حرارتی که از تفاضل متوسط درجه حرارت ماهانه در طی ۳۰ سال برای گرمترین ماه و سردترین ماه حاصل میشود، ۸/۲۴ درجه سانتیگراد است. به طور میانگین در این شهرستان ۷ ماه از سال، ماههای گرم (بیش از ۲۰ درجه سانتیگراد) است و در ۴ ماه معتدل (بین ۱۰ تا ۲۰ درجه سانتیگراد) و ۱ ماه از سال ماههای سرد (بین ۵- تا ۱۰ درجه سانتیگراد) وجود داشته است.
پروژه های عمرانی
احداث مسکن مهر – احداث مسکن محرومین و معلولین – احداث بزرگراه یزد – بافق ، طرح گازرسانی به بافق ، اخذ ۲% عوارش فروش معادن ، انتقال آب زاینده رود به بافق – آبرسانی به شهر ، احداث پست ۴۰۰ کیلو وات برق ، احداث ایستگاه راه آهن مبارکه ، احداث کارخانجات جوار معدنی( فولاد ، آگلومراسیون ، گندلیه سازی )- راه اندازی خط آهن کنستانتره فسفات بافق
فرهنگی : راه اندازی موزه مردم شناسی ، بازسازی ابینه مذهبی و تاریخی ، برگزاری گنگره ملی شعر روستا ، برگزاری گنگره شیخ محمد تقی بافقی ، برگزاری چهارمین جشنواره تئاتر استانی
کشاورزی : طرح اصلاح و احیا نخیلات ، طرح بیابان زدایی ، طرح پرورش ماهیان آب شور ، احداث بیش از ۲۵ واحد مرغداری ، ایجاد ترمینال پسته ، طرح آبرسانی به مزارع و آبیاری قطره ای
اقتصادی : احداث گمرک ، اختصاص وام های بنگاههای زود بازده و صندوق مهر امام رضا جهت اشتغال زایی ، تشکیل بیش از ۴۰۰ تعاونی ، تشکیل اولین شعبه بانک کارگشایی استان دربافق
نقاط قوت شهرستان
هم مرزی این شهرستان با شهرستانهای متعدد استانی و غیر استانی – پل ارتباطی بین بنادر مهم خاورمیانه و کشورهای آسیای میانه به دلیل قرار گرفتن در مرکز کشور و استقرار در مسیر کریدورهای (شمال- جنوب) و (شرق- غرب)- قرار داشتن در مسیر جادۀ ابریشم- موقعیت ممتاز منطقه از لحاظ زمینشناسی، وجود تودهها و ذخایر متعدد و متنوع معدنی بزرگ و فراوان آهن از جمله وجود ۳۸ آنومالی مفید در منطقه با ذخایری بالغ بر۷/۱ میلیارد تن، همچنین وجود معادن سرب و روی قابل بهرهبرداری و وجود سایر معادن فلزی و غیرفلزی با فراهم بودن زمینه بهرهبرداری از آنها- داشتن بیشترین روزها و ساعات آفتابی- آب و هوای متنوع متناسب با کاشت برخی از محصولات خاص- وجود آب و هوا با ویژگیهای خاص جذب گردشگر- وجود منطقه بکر کویر با داشتن شنهای روان- وجود روستاها و ارتفاعات با قابلیت جذب توریست و گردشگر- پایینترین ارتفاع از سطح دریا- وجود نیروی انسانی جوان، فرهیخته، توانمند، با تجربه و تحصیلات مناسب در امر آموزش و پرورش و آموزش عالی- برخورداری از رتبه بالای نرخ باسوادی شهری و روستایی (رتبه ۳) در بین شهرستانها- اشتغالزایی بالا و وجود فرصتهای شغلی- وجود مراکز آموزش عالی، علمی – کاربردی و فنی و حرفهای- قابلیتهای بالقوه اشتغالزایی در بخش ترانزیت و وجود فرصتهای جدی برای سرمایهگذاری- کمترین میزان هدر رفت آب شرب شهری و روستایی نسبت به سایر شهرستانها- ظرفیتهای موجود شهرستان در زمینه پرورش آبزیان با استفاده از آبهای شور- قابلیتهای مناسبی برای کشاورزی در زمینههای خاص بویژه کشت پسته شور آّبی و پرورش نخلیات وجود دارد.- وجود نخلستانهای وسیع- وجود امکانات و شرایط لازم برای تولید خاویار- قرارگیری شهرستان در مسیر پنج راه ریلی کشور و وجود کارخانه بزرگ تعمیرات لوکوموتیو-رخورداری از شبکه ریلی با توجه به میزان بار قابل حمل و نقل در حوزههای معدن، صنعت و حتی کشاورزی و نیز جابجایی مسافر در حجم وسیع با توجه به چند راه ریلی- وجود بخشهای ویژه در شهرستان شامل ICU داخلی،CCU، مرکز دیابت، مرکز دیالیز، آندوسکوپی، اسپیرومتری و غیره- نرخ مشارکت سیاسی، اجتماعی بالا (بالاترین نرخ مشارکت در انتخابات)- وجود پیشینه تاریخی، فرهنگ غنی و مفاخر علمی و مذهبی در شهرستان- برخورداری از اماکن متبرکه مذهبی، مساجد، حسینیهها و در سطح شهرستان از جمله بقعه امامزاده عبدالله- یک دست بودن مردم به مذهب تشیع و اعتقاد به ارزشهای والای اسلام و مکتب عاشورا.- وجود بزرگترین لرد(دشت) استان با عنوان لرد شیطور- بالاترین درصد قبولی در کنکور سراسری دورههای روزانه دانشگاههای دولتی (رتبه۳ در بین شهرستانهای استان)
